Το μάτι / Vladimir Nabokov

Τι απίστευτη που είναι η χαρά όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα παγκόσμιο κείμενο, με τη λογοτεχνία στην καλύτερή της εκδοχή. Είναι η αίσθηση της προσωπικής ανακάλυψης που μας «ιντριγκάρει» όλους. Ο Vladimir Nabokov δεν χρειάζεται συστάσεις. Οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε από το μυθιστόρημά του Λολίτα (εκδόσεις Πατάκη, 2002), που μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Stanley Kubrick. Το μάτι (εκδόσεις Μεταίχμιο, 2016) στην ουσία του είναι ένας πολύπλοκος, λαβυρινθώδης γρίφος που εξελίσσεται σε μια κριτική της σύγχρονής μας κοινωνίας.

 

Ο Vladimir Nabokov μέσα από τον πρωταγωνιστή του παίζει ένα πολυμορφικό παιχνίδι ρόλων και αντικατοπτρισμών στο οποίο δεν υπάρχει προφανής και αλάνθαστη οπτική. Είναι η ιστορία του Ρώσου Σμίροφ, που προσλαμβάνεται ως παιδαγωγός και ενδίδει στις ερωτικές διαθέσεις μιας καλής φίλης της οικογένειας για την οποία εργάζεται. Όταν όμως θα πέσει θύμα ξυλοδαρμού από τον σύζυγο της ερωμένης του, ο Σμίροφ θα καταφύγει ταπεινωμένος στο δωμάτιό του και θα αυτοκτονήσει. Στ’ αλήθεια, όμως, το κάνει;

Αυτή η εισαγωγή αρκεί για να ξεδιπλωθεί ένα ιδιαίτερο μικρό μυθιστόρημα: ο Σμίροφ αφαίρεσε τη ζωή του πραγματικά ή όλα αποτελούν στεγνές φαντασιώσεις ενός νεκρού; Στη συνέχεια τα ερωτήματα πληθαίνουν, γιατί αν όντως είναι νεκρός, ποια είναι η φωνή του αφηγητή μας;

Υπάρχουν στιγμές που ο πρωταγωνιστής είναι κατάσκοπος και άλλες που είναι ήρωας του εμφυλίου: ερωτευμένος χωρίς καθόλου περιουσία τη μία μέρα και ομοφυλόφιλος την επόμενη. Υπάρχει δηλαδή μια βάση, μια ιστορία μυστηρίου, στην οποία ξεπροβάλλουν δύο αξέχαστες σκηνές, αυτή του Εβραίου βιβλιοπώλη Βάινστοκ που επικαλούσε τα πνεύματα του Πούσκιν και του Λένιν μεταξύ άλλων, αλλά και η σπαραχτική ιστορία του Σμίροφ, για τη φυγή του από τη Ρωσία.

Συνειδητοποίησα πως η μόνη ευτυχία στον κόσμο είναι το να παρατηρείς, να κατασκοπεύεις, να παρακολουθείς, να περιεργάζεσαι τον εαυτό σου και τους άλλους, να μην είσαι παρά ένας οφθαλμός, ένα μεγάλο, κάπως υαλώδες, κάπως κόκκινο και ερεθισμένο, ορθάνοιχτο μάτι. Το ορκίζομαι, αυτό είναι ευτυχία.

Ο Σμίροφ, προσποιείται συνεχώς, και προσπαθεί να βρει τον εαυτό του στις εντυπώσεις των άλλων. Δεν ξέρει όμως ποιος είναι και τι θέλει να γίνει, ανασφάλεια που τον κατατρέχει ώστε καταλήγει να γίνει κατάσκοπος του εαυτού του. Σύμφωνα με τον ίδιο καταφέρνει να αυτοκτονήσει, το πετυχαίνει πραγματικά, συναντώντας έτσι την ανυπαρξία που τόσο ποθεί. Ίσως και να το έχει καταφέρει, δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Η αφήγηση του Vladimir Nabokov πηγαίνει πολύ πιο μακριά απ’ ό,τι νομίζουμε, και το αίνιγμα αυτής μας φέρνει μέχρι στο σήμερα μέσα από μια πλειάδα αναφορών στον αδρανή τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε σαν κοινωνία κάθε μας κατάσταση. Όλοι μας δρούμε ως «θεατές» επικρίνοντας κάθε τι που βλέπουμε χωρίς να παίρνουμε ουσιαστική θέση. Έχουμε υιοθετήσει αυτόν τον ρόλο που μας δίνει πλήρη ασφάλεια χωρίς να διαταράσσει ούτε μία από τις προσωπικές μας εκφάνσεις. Αυτό είναι το μάτι, η κατάσταση που έδωσε στον Σμίροφ μια νέα, ίσως πλασματική ζωή.

Το μάτι είναι ένα ανήσυχο μικρό σε έκταση, αλλά μεγάλο μυθιστόρημα του Vladimir Nabokov. Εξαιρετικό κομμάτι της έκδοσης είναι και το επίμετρο που τη συνοδεύει.♦

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη. Σελίδες: 152 | Τιμή: 9,90€

Newsletter

Εγγράψου στο newsletter για να μην χάνεις άρθρο!

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *